દરેક રાજ્યના બંધારણ માટે રાજ્યપાલનું કાર્ય અગત્યનું હોય છે. પણ શું તમે જેનો છો કે ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ શું છે? તો વર્તમાન 2025માં ગુજરાતના રાજ્યપાલ શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રત છે.
ગુજરાત રાજ્યના પ્રથમ રાજ્યપાલનું નામ શ્રીમાન મહેંદી નવાઝ જંગ હતું. ત્યારથી લઈને ગુજરાતમાં કુલ 25 જેટલા રાજ્યપાલો રહી ચુક્યા છે. જેઓએ ગુજરાતના કલ્યાણ તથા વિકાસ માટે એક મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
દેશને આઝાદી મળ્યા બાદ આપણા રાજ્યની પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ શ્રીમતી શારદાબેન મુખર્જી હતા. જેઓએ વર્ષ 1978 થી લઈને વર્ષ 1983 સુધી આ પદ પર સેવા આપી હતી. ગુજરાતની રાજનીતિમાં તેઓએ ખુબ જ સારું યોગદાન પણ આપેલું છે.
ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ શું છે
હાલના ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ શ્રીમાન શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રત છે. ગુજરાતની પહેલા તેઓ હિમાચલ પ્રદેશના રાજ્યપાલ તરીકે પણ કાર્ય કરી ચુક્યા છે. બંને રાજ્યોની પ્રજા તથા સરકારને તેમનું કામ ખુબ જ ગમે છે.
આચાર્ય દેવવ્રત, ગુજરાતના રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપતા એક વિશિષ્ટ અને પ્રેરણાદાયક વ્યક્તિત્વ ધરાવતા શાસક છે. અત્યારે ગુજરાતના રાજકારણમાં આચાર્ય દેવવ્રત એક મોટું નામ ગણાવા લાગ્યું છે.
તેઓ માત્ર રાજકીય ગતીવિધિઓ સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ તેમનું જીવન દર્શન અને કાર્યશૈલી પાયમી મૂળ્યો, પર્યાવરણની ચિંતા અને માનવતાના મૂલ્યો સાથે જોડાયેલ છે. તેથી ભારતીય જનોમાં તે વધારે લોકપ્રિય બની ગયા છે.
ગુજરાતના તમામ રાજ્યપાલની યાદી
ગુજરાત રાજ્યના સ્થાપનથી અત્યાર સુધીમાં, અનેક પ્રતિભાશાળી અને પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓએ રાજ્યપાલ તરીકે ગુજરાતની સેવાઓ આપી છે. રાજ્યના પ્રથમ રાજ્યપાલ મેહદી નવાઝ જંગે 1960માં ગુજરાતની રાજકીય કાર્યોની શરૂઆત કરી હતી.
હાલના રાજ્યપાલ આચાર્ય દેવવ્રત 2019થી આ પદ પર કાર્યરત છે. તેમની પહેલા જેટલા પણ રાજ્યપાલ રહી ચુક્યા છે તેઓની તમામ જાણકારી વર્ષ અને કાર્યકાળ સમયની દરેક માહિતી નીચે ટેબલમાં જોઈ શકો છો.
ગુજરાત રાજ્યના સ્થાપન પછી, વિવિધ પ્રતિભાશાળી વ્યક્તિઓએ રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપી છે. નીચેના તાબેલામાં ગુજરાતના તમામ રાજ્યપાલોની યાદી અને તેમની સેવાકાળની માહિતી આપવામાં આવી છે:
| રાજ્યપાલનું નામ | કાર્યકાળ |
|---|---|
| મહેંદી નવાઝ જંગ | 1 મે 1960 થી 7 ઓગસ્ટ 1965 |
| નિત્યાનંદ કાનુનગો | 8 ઓગસ્ટ 1965 થી 26 ડિસેમ્બર 1967 |
| પી. એન. ભગવતી (કાર્યકારી) | 27 ડિસેમ્બર 1967 થી 16 એપ્રિલ 1968 |
| ડો. શ્રીમન્નારાયણ | 17 એપ્રિલ 1968 થી 16 એપ્રિલ 1973 |
| પી. એન. ભગવતી (કાર્યકારી) | 17 એપ્રિલ 1973 થી 16 ઓગસ્ટ 1973 |
| કે. કે. વિશ્વનાથન | 17 ઓગસ્ટ 1973 થી 6 ઓગસ્ટ 1978 |
| શારદા મુખર્જી | 7 ઓગસ્ટ 1978 થી 6 ઓગસ્ટ 1983 |
| પ્રો. કે. એમ. ચાંડી | 17 ઓગસ્ટ 1983 થી 26 એપ્રિલ 1984 |
| બી. કે. નહેરુ | 27 એપ્રિલ 1984 થી 25 એપ્રિલ 1986 |
| આર. કે. ત્રિવેદી | 26 એપ્રિલ 1986 થી 2 મે 1990 |
| મહિપાલસિંહ શાસ્ત્રી | 2 મે 1990 થી 20 ડિસેમ્બર 1990 |
| ડો. સ્વરૂપસિંહ | 21 ડિસેમ્બર 1990 થી 30 જૂન 1995 |
| નરેશચંદ્ર સક્સેના | 1 જુલાઈ 1995 થી 29 ફેબ્રુઆરી 1996 |
| કૃષ્ણપાલસિંહ | 1 માર્ચ 1996 થી 24 એપ્રિલ 1998 |
| અંશુમનસિંહ | 25 એપ્રિલ 1998 થી 15 જાન્યુઆરી 1999 |
| કે. જી. બાલક્રિશ્નન (કાર્યકારી) | 16 જાન્યુઆરી 1999 થી 17 માર્ચ 1999 |
| સુંદરસિંહ ભંડારી | 18 માર્ચ 1999 થી 6 મે 2003 |
| કૈલાશપતિ મિશ્રા | 7 મે 2003 થી 2 જુલાઈ 2004 |
| ડો. બલરામ ઝાખડ (કાર્યકારી) | 3 જુલાઈ 2004 થી 23 જુલાઈ 2004 |
| નવલકિશોર શર્મા | 24 જુલાઈ 2004 થી 27 જુલાઈ 2009 |
| એસ. સી. જમિર (કાર્યકારી) | 28 જુલાઈ 2009 થી 26 ઓગસ્ટ 2009 |
| ડો. કમલા બેનિવાલ | 27 ઓગસ્ટ 2009 થી 6 ઓગસ્ટ 2014 |
| માર્ગારેટ આલ્વા (કાર્યકારી) | 7 ઓગસ્ટ 2014 થી 15 જુલાઈ 2014 |
| ઓમ પ્રકાશ કોહલી | 16 જુલાઈ 2014 થી 15 જુલાઈ 2019 |
| આચાર્ય દેવવ્રત | 22 જુલાઈ 2019 થી વર્તમાન |
નોંધ : આ રાજ્યપાલોએ ગુજરાતના વિકાસમાં અને રાજકીય-સામાજિક સ્તરે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.
ગુજરાતના તમામ રાજ્યપાલોની મુખ્ય માહિતી
ગુજરાત રાજ્યના સ્થાપનથી અત્યાર સુધીમાં, અનેક પ્રતિભાશાળી અને પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓએ રાજ્યપાલ તરીકે ગુજરાતની સેવાઓ આપી છે. રાજ્યના પ્રથમ રાજ્યપાલ મેહદી નવાઝ જંગે 1960માં ગુજરાતની રાજકીય કાર્યોની શરૂઆત કરી હતી.
તેમની પાછળ નિત્યાનંદ કાનુનગોએ આ પદ પર જવાબદારી સંભાળી હતી. ડૉ. શ્રીમન્નારાયણ, શારદા મુખર્જી, અને કે. કે. વિશ્વનાથન જેવા રાજકીય અને સામાજિક ક્ષેત્રે નામના પામેલા વ્યક્તિઓએ આ પદ પર નૈતિકતા અને કુશળતાથી કામ કર્યું છે.
આ ક્રમમાં શ્રીનાથ ત્રિપાઠી, કમલા બેનિવાલ અને ઓમ પ્રકાશ કોહલી જેવા પ્રભાવશાળી રાજયપાલોએ ગુજરાતના સાંસ્કૃતિક અને વ્યાવસાયિક વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે.
વર્તમાનમાં ગુજરાતના રાજ્યપાલ કોણ છે
જેવી રીતે કે અમે ઉપર જણાવ્યું તે અનુસાર અત્યારના રાજ્યપાલ તરીકેની કામગીરી શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રત સંભાળી રહ્યા છે. તેઓ વર્તમાન સમયમાં ગુજરાતના દરેક મોટા મોટા કાર્યો અંગે પોતાની તરફથી શ્રેષ્ઠ કામગીરી આપે છે.
ગુજરાતના રાજ્યપાલોના કાર્યકાળે રાજ્યના સંસ્કૃતિ, પરંપરા અને વિકાસમાં મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રભાવ પાડ્યો છે. આ વ્યક્તિઓના નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાતે રાજકીય સ્થિરતા અને પ્રગતિનાં અનેક માળખાઓ ઘડ્યા છે.
તેમના જ પ્રયત્નોને આગળ ધપાવતા શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રત કાર્ય કરી રહ્યા છે. વર્ષ 2019 થી તેઓ આ પદ પર સેવા આપી રહ્યા છે. આપણા વડા પ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદી સાથે પણ તેમના સંબંધો ઘણા સારા હોવાનું મનાય છે.
ગુજરાતના રાજ્યપાલના કાર્ય વિશે
ગુજરાતના રાજ્યપાલનું કાર્ય રાજ્યના સંવિધાનિક વડા તરીકેના પદની જવાબદારી છે. તેઓ મુખ્યત્વે કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકાર વચ્ચેના સંયોજન તરીકે કાર્ય કરે છે. રાજ્યપાલના મુખ્ય કાર્યો નીચે મુજબ છે.
સંવિધાનિક જવાબદારીઓ
- રાજ્ય વિધાનસભાના સત્રોનું ઉદ્ઘાટન અને સમાપન કરવું.
- વિધાનસભાના બંધાયેલા બિલોને મંજુરી આપવી અથવા વધુ વિચાર માટે પાછા મોકલવા.
- રાજ્યમાં સંવિધાનિક મશીનરી નિષ્ફળ જાય તેવા સંજોગોમાં રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગુ કરવાની ભલામણ કરવી.
વિધાનમંડળ સાથે સંબંધ
- મુખ્યમંત્રીની નિમણૂક કરવી અને મંત્રીમંડળની રચના મંજુર કરવી.
- વિધાનસભાના અધ્યક્ષ અને ઉપાધ્યક્ષની નિમણૂકની મંજુરી આપવી.
- વિધાનસભાની ભલામણ પર કાયદા લાગુ કરવાનું અને બજેટને મંજુરી આપવી.
ન્યાયિક અને અગત્યના કાર્યો
- દોષિત વ્યક્તિઓને દયા અને શમાભાવ દર્શાવી સજા માફ કરવાની શક્તિનો ઉપયોગ કરવો.
- રાજ્યમાં શાંતિ અને વ્યવસ્થાનું પાલન થાય તે માટે વ્યવસ્થિત માર્ગદર્શિકા આપવી.
સંયોજનનું કાર્ય
- રાજ્યના વિકાસ માટે કેન્દ્ર સરકાર અને અન્ય રાજ્યો સાથે સાંકલન કરવું.
- વિશેષ કોર્ટ અથવા કમિશનની સ્થાપનામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવવી.
અન્ય જવાબદારીઓ
- રાજકીય પક્ષોના કટોકટી સંજોગોમાં વિવાદ ઉકેલવો.
- રાજ્યના વિવિધ કાર્યક્રમોમાં અને ઉત્સવોમાં રાજ્યનું પ્રતિનિધિત્વ કરવું.
રાજ્યપાલનો પદ સત્તા અને પાયમી જવાબદારીઓથી ભરેલું છે, જે રાજ્યના કાર્યમાં નૈતિકતા અને સંવિધાનિક મૂલ્યોને સુનિશ્ચિત કરે છે.
રાજ્યપાલ બનવા માટેની યોગ્યતા
કહેવાય છે કે રાજ્યના મુખ્યમંત્રીની જેમ જ રાજ્યપાલની પણ ઘણી જવાબદારીઓ હોય છે. તેથી જ રાજ્યપાલ બનવા માટે નીચે મુજબની યોગ્યતાઓ અને શરતો ભારતીય બંધારણ મુજબ નક્કી કરવામાં આવી છે:
ભારતીય નાગરિકતાવાળી વ્યક્તિ
- રાજ્યપાલ બનવા માટે વ્યક્તિ ભારતીય નાગરિક હોવી જરૂરી છે.
- અન્યથા નાગરિકતા ધરાવતી કોઈ પણ વ્યક્તિ યોગ્ય ગણાશે નહીં.
ઉમર
- વ્યક્તિની ન્યુનત્તમ ઉંમર 35 વર્ષ હોવી જોઈએ.
- તેનાથી વધુ ઉંમરની વ્યક્તિઓ જ મોટેભાગે આ પદ પર આવે છે.
પદ પર ન હોવું
- રાજ્યપાલ પદ ધરાવતી વ્યક્તિ ધારાસભા અથવા સંસદની સભ્ય ન હોઈ શકે.
- અને કોઇ અન્ય સરકારી પદ પર પણ નિમણૂક ધરાવી શકતી નથી.
રાજ્ય સાથે સંબંધ
- રાજ્યપાલ તરીકે નિયુક્ત વ્યક્તિ તે રાજ્યનું નિવાસી ન હોવી જોઈએ, જેના માટે તે નિયુક્ત થાય છે.
- તેથી હમેશા બીજા રાજ્યની વ્યક્તિ જ અન્ય રાજ્યમાં રાજ્યપાલ તરીકેનું કાર્ય કરી શકે છે.
રાષ્ટ્રપતિની પસંદ
- રાજ્યપાલની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
- અને તેઓ તેમની વિશ્વસનીયતા અને શ્રેષ્ઠતાના આધારે પસંદ કરાય છે.
રાજ્યપાલના પદ માટે આવશ્યક ગુણધર્મો
- રાજકીય અને સામાજિક ક્ષેત્રે પ્રભાવશાળી કાર્ય અને અનુભવ.
- ધૈર્ય, કાર્યક્ષમતા, અને રાજ્ય સાથે જોડાયેલા પ્રશ્નોનું સમજણ.
- પક્ષપાતમુક્ત દ્રષ્ટિકોણ અને રાજકીય નૈતિકતાની ઊંચી મર્યાદા.
રાજ્યપાલનો કાર્યકાળ સમય કેટલો હોય છે
ગુજરાતના રાજ્યપાલનો કાર્યકાળ સામાન્ય રીતે પાંચ વર્ષનો હોય છે, પરંતુ કેટલીક પરિસ્થિતિઓમાં આ કાર્યકાળ ઓછો કે વધારે પણ થઈ શકે છે. રાજ્યપાલની નિમણૂક ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
રાજ્યપાલ પોતાના કાર્યકાળ દરમિયાન રાજ્યમાં સાંવિધાનિક પ્રવૃત્તિઓનું નિરક્ષણ કરે છે. જો રાજ્યપાલની સ્થિતિમા બદલાવ જરૂરી જણાય, તો તેઓનું સ્થાનાંતરણ અથવા કાર્યકાળ અગાઉ સમાપ્ત કરવામાં આવી શકે છે.
રાજ્યપાલનો કાર્યકાળ સામાન્ય રીતે નીચેના મહત્વના કાર્યો માટે હોય છે.
- રાજ્યમાં સાંવિધાનિક વ્યવસ્થાને સુનિશ્ચિત કરવું.
- વિધાનસભાની બેઠક બોલાવવી અને વિધેયકો પર સહી કરવી.
- સંસદીય પ્રજાસત્તાકના માળખાને મજબૂત બનાવવું.
કઈંક વિશેષ પરિસ્થિતિઓમાં, રાજ્યપાલ કાર્યકારી સ્થિતિમાં રહ્યા હોય છે, જ્યાં તેઓના કાર્યકાળના સમયમાં ફેરફાર થાય છે, જે મુખ્યત્વે રાષ્ટ્રપતિના નિર્ણયથી નક્કી થાય છે.
રાજ્યપાલના વેતન વિશેની માહિતી
ભારતના રાજ્યોના રાજ્યપાલનું વેતન કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. અત્યારની સ્થિતિએ, રાજ્યોના રાજ્યપાલનું વેતન દરમહિને ₹3,50,000 છે. આ સિવાય અમુક પરિસ્થિતિમાં આને વધારે કે ઓછું કરવામાં આવી શકે છે.
વેતન ઉપરાંત, રાજ્યપાલને નીચેની સુવિધાઓ પણ મળે છે:
- આધિકારિક નિવાસ: રાજ્યના રાજ્યપાલ માટે રાજભવન ઉપલબ્ધ રહે છે, જ્યાં રહેવા માટે સંપૂર્ણ સગવડ હોય છે.
- વ્યક્તિગત સ્ટાફ: કાર્ય માટે સહાયતા માટે સ્ટાફની વ્યવસ્થા.
- મુફ્ત પ્રવાસની સુવિધા: રાજ્ય અને દેશભરમાં આરામદાયક પ્રવાસની સુવિધા.
- સુરક્ષા: રાજ્યપાલ માટે ખાસ સુરક્ષા વ્યવસ્થા.
- અન્ય ભથ્થાઓ: વિધાનસભા અથવા રાજકીય કાર્યો માટે જરૂરી ભથ્થાઓ.
રાજ્યપાલનું પદ મુખ્યત્વે સન્માનનીય હોય છે, અને તેમનું વેતન અને સુવિધાઓ તે પદના મહત્ત્વ અને જવાબદારીને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
સવાલ જવાબ (FAQ)
રાજકીય અને સામાજિક ક્ષેત્રે નૈતિકતા અને કુશળતાથી કાર્ય કરનારા આપણા રાજ્યપાલ શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રતને લઈને લોકોમાં ઘણા પ્રશ્નો છે. તેમાંથી મુખ્ય સવાલોના જવાબ અહીં આપવામાં આવેલા છે.
(1) વર્તમાનમાં ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ શું છે?
વર્તમાન સમયમાં ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ શ્રીમાન આચાર્ય દેવવ્રત છે. જેઓ વર્ષ 2019 થી આ પદ પર કાર્ય કરી રહેલા છે.
(2) રાજ્યપાલનું મુખ્ય કાર્ય શું છે?
રાજ્યપાલ રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિના પ્રતિનિધિ તરીકે કામ કરે છે. તેઓ રાજ્યની વિધાનસભાનું સંચાલન, મુખ્ય પ્રધાનની નિમણુક, અને રાજ્યના સરકારી વ્યવહારો પર દેખરેખ રાખે છે.
(3) ગુજરાતના પ્રથમ રાજ્યપાલ કોણ હતા?
ગુજરાતના પ્રથમ રાજ્યપાલ મેહદી નવાઝ જંગ હતા. તેઓ ગુજરાત રાજ્ય અલગ પડ્યા બાદ પહેલા રાજ્યપાલ બન્યા હતા.
(4) ગુજરાતની પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ કોણ હતી?
ગુજરાતની પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ શ્રીમતી શારદાબેન બેનર્જી હતા. જેઓની કાર્યશૈલીને લોકો દ્વારા ખુબ જ પસંદ કરવામાં આવેલી હતી.
(5) રાજ્યપાલ શું રાજકીય નિર્ણય લઈ શકે છે?
રાજ્યપાલનો મુખ્ય હેતુ નિષ્પક્ષ રહીને રાજ્યમાં સંવિધાનનો પાલન કરાવવાનો છે. તેઓ અમુક સમયે વિધાનસભાના અધિવેશન બોલાવવાના અથવા વિમુક્ત કરવાના, અને વિશેષ બિલને મંજૂરી આપવાના નિર્ણય લઈ શકે છે.
આશા કરુ છુ ગુજરાતના રાજ્યપાલનું નામ સહિતની પુરી જાણકારી સારી રીતે આપવામાં સફળ રહી છુ. પોસ્ટ પસંદ આવી હોય તો અન્ય લોકો સાથે શેયર કરવા વિનંતી.
